Oorlogen en conflicten laten diepe littekens achter, niet alleen fysiek maar vooral mentaal. Voor veel mensen in oorlogsgebieden zijn de dagelijkse realiteiten van geweld, terreur en verlies, een constant onderdeel van het leven. De gevolgen hiervan kunnen generaties lang doorwerken, vooral wanneer psychische hulp ontbreekt, zoals vaak het geval is in landen zonder uitgebreide zorgsystemen. Syrië is hier een schrijnend voorbeeld van.

Het gebrek aan psychologische hulp in conflictgebieden

Op 15 maart was het 13 jaar geleden dat de oorlog in Syrië begon. Wat begon als een vreedzame demonstratie voor meer basisrechten, eindigde in een verwoestend conflict en een diepe humanitaire crisis. Miljoenen Syriërs zijn op de vlucht voor het aanhoudende geweld en 90% van de bevolking leeft in armoede. De toegang tot psychische zorg is bijna onbestaand. Zorgkosten moeten uit eigen zak betaald worden en voor veel mensen is dat simpelweg niet haalbaar.

Het idee van trauma, of de noodzaak om psychische hulp te zoeken, bestaat vaak niet binnen deze samenleving. Terwijl trauma een van de meest ingrijpende gevolgen van oorlog is, blijft het voor velen een onbekend of onbereikbaar concept. Mensen zijn gedwongen om door te gaan met hun leven, zonder enige vorm van verwerking of hulp. Dat geldt voor meer landen in deze regio waar mensen voortdurend geconfronteerd worden met heftig oorlogsgeweld.

De gevolgen van onbehandelde trauma's

Als trauma’s niet worden herkend of behandeld, kunnen hele bevolkingsgroepen beschadigd raken. Oorlogsslachtoffers, zoals mensen uit Syrië, dragen niet alleen hun eigen persoonlijke leed met zich mee, maar leven ook in gemeenschappen die collectief getraumatiseerd zijn. Dit soort onbehandelde trauma’s kan leiden tot een vicieuze cirkel van geweld, wantrouwen en wraak, waarbij mensen elkaar letterlijk en figuurlijk naar het leven blijven staan en allerlei terreurbewegingen, weeldig groeien en bloeien. 

Intergenerationele overdracht van trauma

Het tragische aan oorlogstrauma is dat het zich niet beperkt tot degenen die direct betrokken zijn bij de oorlog. Kinderen van getraumatiseerde ouders kunnen de emotionele last van hun ouders onbewust overnemen. Deze intergenerationele overdracht zorgt ervoor dat ook toekomstige generaties blijven kampen met angst, wanhoop en woede. Kinderen die opgroeien in een omgeving van oorlog en conflict leren vaak om hun emoties te onderdrukken, of erger nog, ze worden zelf slachtoffer of dader van geweld. De haat wordt overgedragen op de generaties en kinderen weten niet beter dan dat de ander de vijand is.

De impact op bevolkingsgroepen

Een getraumatiseerde bevolking kan ook als geheel gaan lijden. Het vertrouwen in anderen, in autoriteit en in vreedzame oplossingen kan volledig verdwijnen. Dit vergroot de kans op toekomstige conflicten en ondermijnt de mogelijkheid tot duurzame vrede. Samenlevingen waarin trauma niet wordt herkend of behandeld, riskeren vast te blijven zitten in een spiraal van geweld, wantrouwen en wanhoop.

Het is belangrijk om ons bewust te zijn van deze problemen en te erkennen dat geestelijke gezondheid in conflictgebieden een cruciale rol speelt in het herstel van samenlevingen. De toegang tot psychologische zorg, trauma-verwerking en preventie van intergenerationele overdracht zou prioriteit moeten krijgen bij het ondersteunen van mensen die komen uit oorlogsgebieden. Als we de onzichtbare littekens van trauma negeren, lopen we het risico dat vluchtelingen hier nauwelijks kunnen aarden en functioneren. Dit gaat ook weer ten nadele van hun kinderen en kleinkinderen.

Wat kunnen wij doen?

Willen we mensen een goede start geven in ons land dan is het belangrijk ook zorg te hebben voor de trauma's die ze meedragen. Nog mooier zou het zijn als in de landen van herkomst trauma's worden behandeld. In Nederland, waar we de middelen en de kennis hebben, is het essentieel dat we oorlogsslachtoffers die hiernaartoe komen, zoals vluchtelingen, de juiste hulp bieden. Het begint met erkenning en eindigt met zorg op maat, zodat zij niet alleen fysiek, maar ook mentaal kunnen genezen.

Ik heb nu een aantal keer oorlogsslachtoffers behandeld met EMDR en traumatherapie. De verhalen die je dan als therapeut te horen krijgt zijn gruwelijk en schrijnend. Je krijgt dan pas echt een beeld van wat het is om als vluchteling hier naar Nederland te komen en wat er allemaal is gebeurd in hun land van herkomst of onderweg toen zij op de vlucht waren. Je kan je daar geen voorstelling van maken als je hier geboren en getogen bent. Ik blijf dit zelf nog wel een van de zwaarste vormen van trauma vinden die een mens mee kan maken.

Innerlijke Vrede leidt tot werkelijke vrede

Maar gezien het gebrek aan hulp in die landen voor deze mensen, werd het mij ook eens te meer duidelijk hoe belangrijk psychische hulpverlening is om de intergenerationele trauma overdracht te stoppen en een land met zijn bevolking een kans te geven op werkelijke vrede.. zowel innerlijk als in de maatschappij daar buiten. Want zolang iemand vol haat en PTSS rondloopt en zo zijn of haar kinderen grootbrengt is de vrede ver te zoeken.