Stress en spanningen,  het komt eigenlijk op hetzelfde neer. Het geeft een vervelend gevoel van druk en onrust, het gevoel dat je "iets moet doen". Naarmate de spanning toeneemt, neemt dat gevoel steeds meer ruimte in beslag. Het gevoel van "iets moeten doen" verandert dan in een soort orkaan van emoties, alsof je erdoor overspoeld wordt. Dat voelt helemaal niet prettig en het kost ook nog eens veel energie.

Je lichaam en psyche gaan in de alarmstand

Spanning kan verschillende vormen aannemen en het is belangrijk om die vormen van elkaar te onderscheiden. Op die manier kun je beter inspelen op wat je nodig hebt om je weer goed te voelen. Stress is een reactie van ons lichaam op een situatie waarin ons brein denkt dat er "gevaar" dreigt. Als we te veel stress ervaren, zal ons brein allerlei processen in gang zetten om ons te helpen het "probleem" op te lossen.

Ons brein heeft als het ware een ingebouwd alarmsysteem dat afgaat wanneer er "gevaar" dreigt, maar het maakt geen onderscheid tussen een gedachte, een examen of een ambulance die met sirene die het kruispunt nadert. De processen die ons brein in gang zet, bereiden ons voor om te vechten of te vluchten.

Ons brein reageert dus op iets wat het als gevaarlijk heeft beoordeeld. Deze informatie komt binnen via onze zintuigen (ogen, oren, smaak, geur, tastzin). Het kan zijn dat iets wat we zien gebeuren, zoals een ongeluk, of iets wat we ruiken, zoals brand, of zelfs iets waar we aan denken en waar we ons misschien een beetje zorgen over maken, spanning veroorzaakt.

Spanning kent verschillende stadia, vergelijkbaar met een stoplicht

• Het eerste stadium (groen) is wanneer je je kalm voelt. Je voelt je goed, hebt prettige gedachten, voelt je op je gemak bij anderen en bent misschien ook nieuwsgierig naar nieuwe dingen. Je kan helder nadenken, dingen goed beredeneren, analyseren en begrijpen. Je hebt toegang tot je rationeel denken en weet jezelf goed uit te drukken.

• Het tweede stadium (oranje) heeft eigenlijk twee fasen

  • Fase 2a: Je voelt wat energie door je lichaam stromen, maar het voelt niet per se vervelend. Dit stadium is prima voor werk of actieve bezigheden. Het is ook geschikt voor het maken van een examen of het leveren van een topprestatie. Het voelt als een soort "veilige energie": je hoofd, hart en lichaam kunnen gemakkelijk omgaan met de uitdagingen die op je pad komen.
  • Fase 2b: Je voelt je overweldigd door de hoeveelheid energie in je lichaam. Dit voelt niet meer prettig. Het voelt als "te veel". Misschien heb je zelfs de neiging om weg te rennen of jezelf te verdedigen (vechten of vluchten). Dit kan zich uiten in gespannen spieren (vooral in je schouders en nek), hoofdpijn, buikpijn. Het is ook merkbaar in je gedrag: je wordt prikkelbaar, misschien wel erg moe, en je voelt je opgejaagd of rusteloos. Deze vorm van spanning voelt als "onveilige energie", omdat je het gevoel hebt dat je er geen controle meer over hebt.
    
    

• Het derde stadium is wanneer je lichaam de overhand neemt. Je voelt niets meer, omdat je volledig overweldigd wordt door wat er in je lichaam gebeurt. "Over de rooie" gaan of "ontploffen" is een goede beschrijving wanneer je boos bent of last hebt van hyperventilatie of tijdens een paniekaanval wanneer je bang bent.

Welk stadium zit je?

De kunst van het leren omgaan met spanning is dat je bij jezelf gaat onderzoeken en leert aanvoelen in welk stadium je je bevindt (groen, oranje of rood), en vervolgens kijkt naar wat je kan helpen om weer een beetje te ontspannen.

Kort samengevat is stress eigenlijk een zeer nuttige functie van ons brein, die zich vertaalt naar spanning in ons lichaam, zodat we kunnen reageren op gevaar (vechten of vluchten). De spanning die we voelen is niets meer dan energie die vrijkomt om adequaat te kunnen reageren om onszelf in veiligheid te brengen. Als we over het in orde zijn, is een beetje spanning niet erg en kan het zelfs helpen om ons goed te concentreren, bijvoorbeeld tijdens een rij examen of wanneer we een moeilijke klus moeten klaren. Het houdt ons alert.

Chronische stress en Overspannenheid, hoe voelt dat? 

Maar als we vaak, of gedurende lange tijd, het gevoel hebben gespannen te zijn, is het goed om na te denken over wat er in ons lichaam gebeurt en te kijken hoe we bepaalde keuzes kunnen maken om die druk of spanning te verminderen. In een gezonde situatie is een beetje spanning niet erg, zolang we maar weten dat het tijdelijk is. Het wordt een ander verhaal als er spanningsklachten ontstaan gedurende een langere periode waarbij we te veel geactiveerd zijn en niet goed meer kunnen herstellen. Enkele voorbeelden van spanningsklachten zijn:

• Vermoeidheid, niet meer uitgerust komen, slechter slapen
• Prikkelbaarheid (geïrriteerd reageren) hierdoor ook meer ruzie met partner of gezinsleden
• Moeite met concentreren, geheugenproblemen, vergeetachtigheid
• Chaotisch gedrag (uitstellen), van de hak op de tak springen, opgejaagd voelen
• Vaak hoofdpijn of buikpijn hebben, problemen met je spijsvertering of immuunsysteem (makkelijker ziek, eczeem of ontstekingen)
• Snel ademen, hoger in de borstkas ademen, benauwd krijgen, pijn op de borst ervaren
• Pijn in nek, schouders, spieren en gewrichten, alles staat teveel op spanning

Neem contact op als je je overspannen voelt en het allemaal niet meer goed aan kan. Het is belangrijk om op tijd hulp te vragen anders duurt het herstel alleen maar steeds langer. 

Stress, overspannenheid of burn-out?