Heb je ooit het gevoel gehad dat er iets niet klopt met hoe anderen je zien? Dat je misschien in een hokje wordt gestopt waar je helemaal niet thuishoort? Dat gebeurt nogal eens bij het diagnosticeren bij de GGZ. Het heeft te maken met iets dat de DSM-labels worden genoemd en de beperkte tijd die er is om die diagnoses vast te stellen. En het heeft te maken met vergoedingen van de zorgverzekeraar.

Hoe diagnoses leiden tot vergoedingen

Oké, laten we beginnen met wat dat precies is. De DSM, oftewel het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, is een soort 'gids' die wordt gebruikt door professionals in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) om verschillende psychische aandoeningen te herkennen en te benoemen. Het is bedoeld om te helpen, om mensen te categoriseren in bepaalde ziektebeelden om ze de juiste behandeling te geven die ze nodig hebben. Echter die categorisatie wordt als diagnose gebruikt, je krijgt een label anders vergoedt de zorgverzekeraar jouw behandeling niet in de basisverzekering. Om je klachten in een bepaald vakje of hokje te krijgen, zodat de behandeling betaald wordt. Toch wijst onderzoek uit dat deze manier van doen lang niet altijd zo helpend is ook al is het misschien wel fijn om een naam bij je klachten te krijgen zodat er duidelijkheid ontstaat over waar je nou mee zit.

Onterechte labels en de consequenties

Het gaat helaas ook nogal eens mis. Mensen kunnen ten onrechte een label krijgen. Stel je bijvoorbeeld voor dat je moeite hebt om je te concentreren op school of werk, je bent heel onrustig of slaapt doorgaans weinig en wordt snel wakker en staat gelijk 'aan'. Het kan zijn dat je moeite hebt met focussen. Dit kan komen omdat er vaak ruzie is thuis of je hebt te maken met een relatie die niet goed loopt of misschien wel geldzorgen, woningproblemen of pesten op het werk. Heel vaak denken mensen dat het 'normaal' is wat er bij hen thuis of op het werk gebeurt maar dat is het dan niet. Misschien is er wel sprake van een onderliggend trauma zoals seksueel misbruik of kindermishandeling wat niet (h)erkend wordt en daardoor onbehandeld blijft. Dan kan er een label komen met AD(H)D of een angststoornis. Dat is een label dat misschien niet helemaal bij je past, maar het kan wel grote gevolgen voor je hebben.

Stigma en zelfstigma; je bent gestoord?!

Die labels kunnen invloed hebben op hoe anderen naar je kijken. Ze kunnen denken dat je anders bent of dat er iets ernstig mis met jou is. En dat kan behoorlijk moeilijk zijn om mee om te gaan. Je wordt door je omgeving anders bekeken, het kan tegen je gebruikt worden of instanties, verzekeringen of werkgevers vinden je een risicofactor geworden. Het is bekend dat artsen en andere hulpverleners, bij een psychisch label, al snel lichamelijke klachten kunnen afdoen als behorende bij de psychische problematiek terwijl er toch echt iets lichamelijks aan de hand kan zijn. Niet zelden hoor ik verhalen van mensen die afgewimpeld worden terwijl later blijkt dat het een fysiek probleem was. Er wordt te snel geoordeeld.

Anders zijn dan anderen; niet goed voor je zelfvertrouwen

Het kan je zelfvertrouwen aantasten en je het gevoel geven dat je anders bent dan anderen. Het kan ook maken dat je jezelf als 'kapot' of 'ziek' of 'gestoord' gaat zien. Immers een label krijgen met het woord 'stoornis' er in, komt hard aan en roept bij veel mensen het beeld op van 'gestoord' zijn en daarmee kom je vaak uit op (zelf) stigma. Hoe vaak ik als therapeut al niet de vraag heb gehad (met een piepstemmetje) 'ben ik nou gek?' is niet meer op twee handen te tellen. Het antwoord van mij is doorgaans 'nee.. je bent niet gek'. Er is vaak wat anders aan de hand maar daar is niet verder naar gekeken met die lijsten vol persoonlijkheidsvragen. Het is niet uitgevraagd en er is niet over gesproken of het werd al snel van de hand gewezen als te complex, nu niet relevant of niet passend bij de behandeling. Niet zelden als mensen iets anders aankaartte bij hun behandelaar werd het weggewuifd als iets wat nu niet besproken kan worden.

De behandeling klopt niet

Nog erger is dat het invloed kan hebben op de behandeling die je krijgt. Als je een label krijgt dat niet helemaal klopt, kan het zijn dat je niet de juiste hulp krijgt die je nodig hebt. Je therapie werkt dan maar ten dele, is te licht voor je probleem waardoor je denkt dat je niet meer te helpen bent (uitbehandeld zijn?!) of je krijgt groepstherapie waarin je nauwelijks nog aan bod komt of de sores van anderen er nog eens bij krijgt.

Misschien krijg je medicijnen voorgeschreven die je eigenlijk niet nodig hebt, of er wordt niet gekeken naar andere dingen die echt kunnen helpen. Je krijgt medicatie die je breinwerking verandert en waar je ook soms maar moeilijk weer vanaf komt. Er kan zelfs sprake zijn van het jarenlang doorslikken van bijvoorbeeld antidepressiva of antipsychotica (bij slaapproblemen bijvoorbeeld) terwijl dit eigenlijk bedoeld was om een korte periode te overbruggen. Er is echter geen opvolging of monitoring meer van het medicijngebruik en het wordt eindeloos verlengd voorgeschreven zonder hulp bij (geleidelijke) afbouw.

Een normale psychisch gezonde reactie op een abnormale psychisch ongezonde situatie!

Dus wat kun je doen als je denkt dat je een onterecht label hebt gekregen? Ten eerste is het belangrijk om te weten dat je niet alleen bent. Er zijn veel mensen die zich in dezelfde situatie bevinden. Praat erover met iemand die je vertrouwt, misschien je partner, een vriend of familielid, ze kunnen samen met je kijken naar opties. En als het je dwarszit, overweeg dan om hulp te zoeken bij een professionele therapeut. Samen kunnen we kijken wat er aan de hand is, wat jouw klachten in de hand werken, wat je hebt meegemaakt en hoe dat jou heeft gevormd.

Echte vaktherapie waar tijd en aandacht is voor jouw verhaal nu, in het heden maar ook kijkende naar het verleden. Hoe dat in elkaar grijpt, hoe het de klachten heeft veroorzaakt en wat er nodig is om hieruit te komen. Ik diagnosticeer niet want dat hoort in de reguliere GGZ thuis. Ik kijk wel naar de verbanden en de samenhang van je klachten in relatie tot wat er is gebeurd en hoe jij je hebt ontwikkeld. Samen brengen we jouw klachten in kaart en kijken dan wat er nodig is. Vaak zijn de reacties die mensen laten zien een hele normale (en zelfs psychisch gezonde!!) reactie op een abnormale (en psychisch ongezonde!) situatie. Lang niet alles is een stoornis of een ziektebeeld.

Helen als persoon.. met of zonder label..

Het is belangrijk om te onthouden dat een label niet bepaalt wie je bent. Het maakt niet uit welk label anderen op je plakken, jij bent nog steeds dezelfde persoon. En met de juiste steun en begrip kan je vaak veel heel goed helen.. met of zonder label. Laat het label niet bepalend zijn over hoe jij over jezelf denkt of hoe je je leven wil leiden.